Χρήστος Ντουμάνης: «Η αλλαγή στα πρόσωπα των παιδιών από την πρώτη μας επαφή μέχρι την εξέλιξη είναι η πιο συγκινητική εμπειρία για έναν θεραπευτή»

Είναι απόφοιτος του τμήματος Λογοθεραπείας του Cardiff Metropolitan University της Ουαλίας και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου, από το University of Sheffield, στον τομέα των διαταραχών της ομιλίας. Είναι μέλος του Βασιλικού Κολλεγίου Λογοθεραπευτών (RCSLT), εγγεγραμμένος στο Συμβούλιο Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας της Μ. Βρετανίας (HCPC), και μέλος του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών-Λογοθεραπευτών (Π.Σ.Λ.). Δημιούργησε το Κέντρο Θεραπείας Λόγου, Ομιλίας και Φωνής «Λογοδομή» ώστε να βοηθήσει παιδιά, εφήβους και ενήλικες με δυσκολίες στην ανάπτυξη της ομιλίας, στις γλωσσικές κι ακαδημαϊκές  δεξιότητες, στο ξεκίνημα και στην εξέλιξη της σχολικής διαδικασίας, στις γνωστικές, επικοινωνιακές & πραγματολογικές δεξιότητες, στην ικανότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, καθώς και στις διαταραχές φωνής και ροής της ομιλίας. Τον συναντήσαμε ώστε να μάθουμε περισσότερα για την πορεία του!

 

Θα ήθελα να μου πείτε πώς αποφασίσατε να σπουδάσετε λογοθεραπεία και να ασχοληθείτε στο μεταπτυχιακό σας με τις διαταραχές ομιλίας.

Προερχόμενος από αμιγώς ιατρική οικογένεια, οι συζητήσεις γύρω από διαδικασίες όπως η συμπτωματολογία, η διάγνωση και η θεραπεία ήταν καθημερινότητα τόσο από τους γονείς όσο και από τα αδέρφια μου. Όντας το μικρότερο μέλος, βίωσα όλα αυτά πολύ φυσικά κι αβίαστα οπότε η γενική κατεύθυνση του μέλλοντος μου ήταν μάλλον μονόδρομος! Ευτυχώς στην πορεία συνάντησα τη λογοθεραπεία, η οποία συνδυάζει όλα τα παραπάνω με ένα πολύ ευρύ κι ενδιαφέρον ανθρωποκεντρικό αντικείμενο. Το μεταπτυχιακό ήρθε ως φυσική συνέχεια των βασικών σπουδών, και με έφερε σε επαφή τόσο με τη βαθύτερη μελέτη στον τομέα της ανάπτυξης του λόγου & της ομιλίας, όσο και με κορυφαίες προσωπικότητες του κλάδου όπως οι καθηγητές Joy Stackhouse, Bill Wells,  Sara Howard και Mick Perkins που έχουν συμβάλλει τα μέγιστα στην εξέλιξη της επιστήμης αυτής.

Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στην ίδρυση του Κέντρου Θεραπείας Λόγου, Ομιλίας και Φωνής «Λογοδομή»;

Η Λογοδομή δεν ήρθε νωρίς, παρά μετά από σχεδόν 8 χρόνια μετεκπαιδεύσεων και κλινικής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη για να εκπληρώσει την πιο ώριμη πια ανάγκη μου να υποδέχομαι τους θεραπευόμενους σε ένα πολυδύναμο χώρο σχεδιασμένο εξαρχής σύμφωνα με κλινικές κατευθύνσεις της δικής μου επιλογής, που να μπορεί να απευθύνεται εξίσου ευχάριστα σε άτομα όλων των ηλικιών.

Ποιες υπηρεσίες παρέχετε  σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, αντίστοιχα;

Η λογοθεραπεία είναι μια ευρεία επιστήμη που στη βάση της εντοπίζεται η επικοινωνία, δηλαδή η δυναμική ανταλλαγή λεκτικών ή και μη λεκτικών μηνυμάτων. Όπου υπάρξει έλλειμμα το οποίο επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου ή και του περιβάλλοντός του, παρεμβαίνει θεραπευτικά με στόχο την αποκατάσταση. Σε αυτή την κατεύθυνση οι υπηρεσίες που παρέχονται στη Λογοδομή αφορούν παιδιά, εφήβους και ενήλικες με δυσκολίες στην ανάπτυξη της ομιλίας, στις γλωσσικές κι ακαδημαϊκές  δεξιότητες, στο ξεκίνημα και στην εξέλιξη της σχολικής διαδικασίας, στις γνωστικές, επικοινωνιακές & πραγματολογικές δεξιότητες, στην ικανότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, καθώς και στις διαταραχές φωνής και ροής της ομιλίας.

Με αφορμή το όνομα του κέντρου, τι ρόλο διαδραματίζει η έννοια της «δομής» στην επιστήμη της λογοθεραπείας;

Η έννοια της δομής διατρέχει το κλινικό σκεπτικό καθώς ενέχει πολύ σημαντικά για τη θεραπεία χαρακτηριστικά όπως είναι η οργάνωση, η ταξινόμηση, ο σχεδιασμός, η αρμονία, η διάρθρωση, τα μοτίβα και τα σύνολα.  Δομές βρίσκουμε στην ανάπτυξη, στη σκέψη, στο γλωσσικό σύστημα, στο αφήγημα, στην κατανόηση του κόσμου και στην κοινωνική επικοινωνία. Επίσης, στη λογοθεραπεία συμβαίνει συχνά να δανειζόμαστε όρους δόμησης για να εξηγήσουμε ένα θεραπευτικό πλάνο. Ο θεραπευτής σχεδιάζει μια εξατομικευμένη παρέμβαση και βοηθά το άτομο να «χτίσει» τις δεξιότητές του βήμα-βήμα, εξασφαλίζοντας ότι κάθε επίπεδο είναι άρτιο για να υποστηρίξει ένα στέρεο οικοδόμημα – σύστημα επικοινωνίας. Ακόμα και κάποιες τεχνικές παρέμβασης έχουν ανάλογους όρους (π.χ. scaffolding – στήνω ικρίωμα). Κάπως έτσι προέκυψε και το όνομα του κέντρου, ως μια αναφορά στη σημαντικότητα της έννοιας της δομής στην ανάπτυξη της επικοινωνίας.

 Οι δυσκολίες στην εξέλιξη του λόγου και της ομιλίας είναι ένα ζήτημα που απασχολεί πολλούς γονείς. Πότε είναι η κατάλληλη ηλικία ώστε να αντιληφθούμε ότι χρειαζόμαστε τη βοήθεια ενός ειδικού;

Όντως παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον από γονείς, ιατρούς κι εκπαιδευτικούς στο ζήτημα των γλωσσικών κι επικοινωνιακών δυσκολιών στα παιδιά, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο καθώς πλέον διευκολύνει την πρώιμη ανίχνευση αυτών των διαταραχών. Είναι δύσκολο να αναφέρω μια συγκεκριμένη ηλικία καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό και οι επικοινωνιακές δεξιότητες ποικίλλουν ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες γενικές αρχές για τα όσα περιμένουμε από την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας. Για παράδειγμα, περίπου στον πρώτο χρόνο ένα παιδί ανταποκρίνεται στο όνομά του, κατανοεί απλές εντολές και κατονομάζει τους γονείς ή και προσφιλή του αντικείμενα. Ένα παιδάκι δύο ετών θα περιμέναμε να ενώνει δυο  λέξεις ώστε να παράγει μικρές φρασούλες, καθώς και να έχει αυξανόμενο εκφραστικό λεξιλόγιο με πενήντα ή περισσότερες λέξεις. Στην ηλικία των τριών ετών αντίστοιχα, ένα παιδί τυπικής ανάπτυξης παράγει φράσεις ενώνοντας  τέσσερις – πέντε λέξεις, έχει λεξιλόγιο διακοσίων πενήντα λέξεων και η ομιλία του είναι κατά μεγάλο ποσοστό καταληπτή από τρίτους – όχι μόνο από τους πολύ οικείους. Όταν η εικόνα του παιδιού παρεκκλίνει σημαντικά από αυτά τα ορόσημα, απευθυνόμαστε σε κάποιον ειδικό.

Αντίστοιχα, ποια «σημάδια» θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ώστε να παρατηρήσουμε την ανάπτυξη του παιδιού και να επιτύχουμε μία πρώιμη παρέμβαση;

Ένα σημαντικό εργαλείο που έχουμε για την πρώιμη ανίχνευση των επικοινωνιακών δυσκολιών είναι η αίσθηση των γονέων ότι κάτι δεν πάει καλά κι αυτό γιατί οι γονείς είναι οι πρώτοι παρατηρητές στην ανάπτυξη του παιδιού τους. Πολύ πριν τα ορόσημα που ανέφερα πρωτύτερα, υπάρχουν σημάδια που μπορούν να εγείρουν ανησυχίες. Ενδεικτικά αναφέρω πως κατά τον τρίτο κιόλας μήνα το βρέφος πρέπει να μπορεί να στρέφει το βλέμμα προς μια πηγή θορύβου και να προσπαθεί να γυρίσει προς αυτόν που του μιλά. Αργότερα στον πέμπτο με έκτο  μήνα αρχίζει να επαναλαμβάνει ήχους βαβίζοντας, να μοιράζεται σταδιακά την προσοχή του και να χαμογελά. Στους αμέσως επόμενους μήνες, διατηρεί πλέον τη βλεμματική επαφή, σταθερά μοιράζεται την προσοχή και αλληλεπιδρά εκούσια, ενώ κατανοεί το ναι/όχι και δυσφορεί, για παράδειγμα, στην απώλεια ενός παιχνιδιού. Αντίθετα, όταν ένα βρέφος είναι παθητικό, ανέκφραστο και δεν εμφανίζει διάθεση για αλληλεπίδραση, τότε κάτι μας ανησυχεί. Εδώ βέβαια πρέπει να τονίσω τη σημαντικότητα της ανατροφοδότησης που λαμβάνουμε αρχικά από τους παιδιάτρους, τους παιδοδοντιάτρους κι αργότερα από τους βρεφονηπιοκόμους κι εκπαιδευτικούς για όλα αυτά τα σημάδια που μπορούν να μας θορυβήσουν.

Η ανάπτυξη του λόγου παίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στη μάθηση, όσο και στην κοινωνική επικοινωνία και συμπεριφορά ενός παιδιού. Πώς γίνεται η παρέμβαση για μια σφαιρική αντιμετώπιση κάθε περίπτωσης;

Τα πρώτα βήματα του σχεδιασμού μιας εξατομικευμένης θεραπευτικής παρέμβασης είναι πάντα η προσεκτική παρατήρηση και η ολοκληρωμένη διαδικασία της αξιολόγησης. Από κει και πέρα το όχημα της παρέμβασης είναι η θεραπευτική σχέση, η οποία μετατρέπει τους στόχους της παρέμβασης σε βίωμα για το παιδί κι όχι απλά μια γνωστική ή συμπεριφορική εκπαίδευση χωρίς νόημα. Μόνο τότε μπορεί να γενικευτεί μια στοχοθετημένη δεξιότητα κι όχι απλά να λειτουργεί κατά συνθήκη σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Από κει και πέρα ο βέλτιστος τρόπος με τον οποίο ένα παιδί αναπτύσσει τις γνωστικές και επικοινωνιακές του δεξιότητες είναι το παιχνίδι. Ένα σημαντικό μέρος του ρόλου του λογοθεραπευτή είναι να σχεδιάσει και να συμμετέχει σε συνεργασία με τους γονείς στη διαδικασία του παιχνιδιού, με προσεκτικά επιλεγμένα υλικά και δραστηριότητες που να εξυπηρετούν τους θεραπευτικούς στόχους.

 Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τις συνεργασίες του Κέντρου Θεραπείας Λόγου, Ομιλίας και Φωνής «Λογοδομή».

Η Λογοδομή είναι ένα αυτόνομο κέντρο παροχής υπηρεσιών λογοθεραπείας, ωστόσο συνεργαζόμαστε με ένα ευρύ δίκτυο επιλεγμένων επαγγελματιών της Θεσσαλονίκης το οποίο περιλαμβάνει ιατρούς, ψυχολόγους, παιδοψυχολόγους, ειδικούς παιδαγωγούς, εργοθεραπευτές και ψυχοπαιδαγωγούς. Οι παραπομπές στους συνεργάτες γίνονται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε θεραπευόμενου.

Υπάρχει κάποια ιστορία παιδιού ή εφήβου που σας συγκίνησε ή σας έκανε να νιώσετε ιδιαίτερα περήφανος και θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας;

Είναι οι ιστορίες των παιδιών από το Ελληνικό Παιδικό Χωριό στο Φίλυρο τα οποία παρακολουθώ θεραπευτικά τα τελευταία πέντε χρόνια και φυσικά δεν θα τις ξεχάσω ποτέ. Η αλλαγή στα πρόσωπα των παιδιών από την πρώτη μας επαφή με τη διεπιστημονική ομάδα όπου στα πρόσωπά τους κυριαρχεί ο φόβος,  μέχρι και στην εξέλιξη των θεραπειών όπου ξεδιπλώνονται οι δεξιότητες, τα συναισθήματα και τα ταλέντα τους είναι η πιο συγκινητική εμπειρία για έναν θεραπευτή. Είναι η νίκη της ζωής απέναντι στο πιο βαθύ σκοτάδι, κι αισθάνομαι πολύ τυχερός και περήφανος που μπορώ να είμαι μέρος αυτής της αλλαγής. Εδώ θα ήθελα να αναφερθώ στην άμεση και συγκινητική ανταπόκριση στο έκτακτο κάλεσμα του Ελληνικού Παιδικού Χωριού για βοήθεια, κι ελπίζω και η πολιτεία να ακολουθήσει το παράδειγμα της προσφοράς  του κόσμου, ώστε να συνεχίσει η δομή να προσφέρει όσα περισσότερα στην παιδική προστασία.

Τέλος, θα ήθελα να μου πείτε ποιο είναι το πιο τρελό σας όνειρο που θα θέλατε να πραγματοποιηθεί μέσα στο 2021.

Η σημερινή συνθήκη δεν μου αφήνει χώρο για όνειρα, μάλλον μόνο για ευχές. Μέσα στην επόμενη χρονιά να μπορέσουμε να αγκαλιάσουμε ξανά τους αγαπημένους μας, να φροντίσουμε τους εαυτούς και τους γύρω μας ώστε να ξεπεράσουμε μαζί όσα δεινά μας αφήσει αυτή η κακή εποχή.  Ευχαριστώ πολύ!

Info

Διεύθυνση: Ερμού 36, Θεσσαλονίκη
Τηλέφωνο: 231 022 3329
Facebook Λογοδομή – Κέντρο Θεραπείας Λόγου Ομιλίας και Φωνής
Instagram Λογοδομή 

Διαβάστε επίσης: 

Μαθαίνουμε περισσότερα για το Κέντρο Θεραπείας Λόγου, Ομιλίας και Φωνής Λογοδομή!